Uticaj senzorne integracije na motorni razvoj beba

Senzomotorni razvoj se odvija prema prirodnim zakonitostima, genetski je određen, ali je istovremeno pod uticajem okruženja u kome se odvija. Kada se dete rodi za njega je svet 2D, kada počne da istražuje okruženje svet postaje 3D.
Redosled pojave aktivnosti je isti kod sve dece, ali vreme njihovog javljanja nije, što zavisi od toga kako mozak deteta uspeva da organizuje informacije koje dolaze iznutra iz sopstvenog tela i spolja iz okruženja.

U prvom mesecu reaguje na zvuk zvečke i na ljudski glas, može da okrene glavu ili da se nasmeši kada ih čuje što je prvi element razvoja govora. Bebe se rađaju sa potpuno razvijenim čulom mirisa i to je jedino čulo koje se ne razvija dalje kao što je slučaj sa vidom i
sluhom.

U drugom mesecu pored refleksnih, postepeno se pojavljuju prvi oblici voljnih pokreta (savijanje i opružanje ruku I nogu iz velikih zglobova, kukova i ramena). U ovom periodu pokreti još uvek nisu usmereni na spoljašnje ciljeve, već na izazivanje osećaja zadovoljstva samim pokretima i slobodom kretanja u prostoru.

U trećem mesecu otkriva lik majke, usmerava se ka njoj svojim pogledom, očekivanjem i radovanjem. Jedan od najvažnijih razvojnih koraka na ovom uzrastu je spontano sastavljanje ruku u središnjoj liniji, što je početak koordinacije između leve i desne strane tela.

U četvrtom mesecu gleda i dodiruje svoje ruke i tako razvija svest o tome gde su one u prostoru. Povezujući ono što dodirne sa osećajem u zglobovima i mišićima uči da koristi svoje ruke u skladu sa onim što vidi, razvija se vizuo-motorna koordinacija.

U petom mesecu beba postaje svesnija svog tela, počinje da koristi naučeno, da pokret prilagođava svrsi. Počinje da traži pogledom predmete koje je izgubila iz vidnog polja što je znak da razvija sposobnost prepoznavanja i pamćenja.

U šestom mesecu počinje da radi stvari koje mora prvo da isplanira. Igranje zahteva sve više “motornog planiranja” i više senzorne integracije.

U sedmom mesecu beba stalno teži da se kreće, da sa jednog mesta dođe do drugog. Puzanje na rukama i kolenima omogućava integraciju velikog broja informacija što doprinosi kod deteta osećaju nezavisnosti. Nije dovoljno samo da vidi gde je nešto, mozak mora da oseti udaljenost kroz kretanje tela. Deca koja nisu puzala kasnije imaju problem u proceni udaljenosti i veličine zbog loše senzorne integracije.

U osmom mesecu pokreti postaju sve složeniji, dete sa hvatanja prelazi na manipulaciju predmetom. Dohvaćeni predmet premešta iz ruke u ruku, opipava ga, lupka i stavlja u usta. Uklanja prepreku da bi došlo do željenog cilja i pokušava da dođe do igračke koja ga interesuje.

U devetom mesecu se sve bolje kreće i sve više istražuje prostor što nadražuje njegov nervni sistem. Informacije stižu iz mišića koji drže glavu i telo, kostiju i zglobova koji nose težinu tela, vestibularnog sistem koji reaguje na promenu položaja glave. Sve to utiče na bolju koordinaciju jedne i druge strane tela, pri tom uči motorno planiranje i razvija vidnu percepciju.

U desetom mesecu uzima rukom igračku koja je bliža suprotnoj strani tela, prelazi “središnju liniju”. Deca sa slabom senzornom integracijom ne rade to često što može kasnije da znači da će imati teškoće u čitanju i pisanju i izvođenju aktivnosti koje zahtevaju istovremenu uključenost ruke i suprotne noge.

U jedanaestom mesecu samostalno zauzimanje uspravnog položaja je rezultat integracije sile gravitacije, kretanja tela, informacija koje su dolazile iz mišića i zglobova mesecima u nazad. Da bi bilo uspešno, neophodna je dobra integracija informacija iz svih delova tela uključujući i mišiće vrata i očiju koji i dalje imaju presudnu ulogu. Održavanje uspravnog položaja zahteva dobro uspostavljanje ravnoteže.

U dvanaestom mesecu dete puno toga razume što mu odrasli govore, ali ne može da kaže više od nekoliko jednostavnih reči. Najčešće izgovara “mama”, “tata” i još po koju reč. Nadražaji nervnog sistema koji su rezultat kretanja tela dovode do stimulacije dela mozga koji je zadužen za proizvodnju glasova, što omogućava razvoj govora.

Od 12 do 15 meseci

Najveći korak u motornom razvoju deteta u drugoj godini života je pojava hoda. Pored hoda u drugoj godini dete uči I da govori, planira kompleksnije aktivnosti i izvodi ih efikasnije. Deca koja ne integrišu dobro dodire mogu da imaju problem dok se igraju nekom igračkom, da se zakopčaju dok se oblače ili da koriste pribor za jelo.

Od 15 do 18 meseci

Kada ovlada samostalnim hodanjem dete isprobava veliki broj različitih pokreta kako bi steklo što bolju svest o tome kako njegovo telo funkcionše i kako se upravlja fizičkim svetom. Dok hoda istovremeno nosi, baca igračke, gura, vuče ih, penje se uz i silazi niz stepenice, provlači se između predmeta u svom okruženju unutra i napolju. Penjanje je istraživanje prostora vertikalno, što omogućava dobro razvijen osećaj za gravitaciju, kretanje i integracija sa vidnim informacijama. Važan je korak ka razvoju vizuelne percepcije prostora.

Snežana Milanović, dipl. fizioterapeut,
SI pedagog, SI baby terapeut